علائم و نشانه های اوتیسم در کودکان، ۷۰ نشانه مهم اتیسم
برخی از کودکان، علائم اختلال طیف اوتیسم را در اوایل دوران نوزادی نشان می دهند. علائمی همچون کاهش تماس چشمی، عدم پاسخ به نام خود یا بی تفاوتی به مراقبین. سایر کودکان ممکن است در چند ماه یا چند سال اول زندگی به طور طبیعی رشد کنند، اما ناگهان گوشه گیر یا پرخاشگر شوند یا مهارت‌های زبانی خود را از دست بدهند. این علائم معمولا در سن ۲ سالگی دیده می شود.
هر کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم احتمالاً دارای یک الگوی رفتاری منحصر به فرد و سطح شدت متفاوت است. به طور مثال برخی از کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم در یادگیری مشکل دارند و برخی هوش کمتر از میانگین دارند. سایر کودکان مبتلا به این اختلال از هوش متوسط به بالایی برخوردارند. آنها به سرعت یاد می گیرند، اما در برقراری ارتباط و به کار بردن آموخته‌هایشان در زندگی روزمره و سازگاری با موقعیت‌های اجتماعی به مشکل برمی‌خورند.
به دلیل اینکه هر کودک علائم منحصر به فردی دارد گاهی اوقات تشخیص شدت این علائم ممکن است دشوار باشد. در زیر به برخی از علائم رایج که توسط افرادی که دارای اختلال طیف اوتیسم هستند نشان داده شده است می پردازیم.
ارتباطات و تعامل اجتماعی و علائم اوتیسم
یک کودک یا بزرگسال مبتلا به اختلال طیف اوتیسم ممکن است مشکلاتی در تعامل اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی داشته باشد؛ از جمله هر یک از علائم زیر:
- به نام خود پاسخ نمی‌دهد یا برخی مواقع به نظر می‌رسد صدای شما را نمی‌شنود.
- نسبت به اینکه وی در در آغوش بگیرید مقاومت میکند و به نظر می‌رسد که ترجیح می‌دهد تنهایی بازی کند و در دنیای خودش باشد.
- تماس چشمی ضعیفی دارد و حالت چهره وی تغییری نمی‌کند.
- توانایی صحبت کردن ندارد یا با تاخیر صحبت میکند، حتی ممکن است در برهه‌ای توانایی صحبت کردن داشته و اکنون دیگر نتواند.
- نمی‌تواند سر صحبت را باز کند یا مکالمه را ادامه دهد، یا ممکن است از مکالمه فقط برای درخواست چیزی یا اشاره به یک وسیله استفاده کند.
- لحن یا ریتم حرف زدن کودک غیر عادی است و ممکن است صدای ربات گونه داشته باشد.
- کلمات یا عبارات را طوطی وار تکرار میکند.
- سوالات یا دستور العمل‌های ساده را درک نمی‌کند.
- عواطف یا احساسات خود را ابراز نمی‌کند و به نظر می‌رسد از احساسات دیگران بی خبر است.
- ممکن است در موقعیت‌های اجتماعی با پرخاشگری برخورد کند.
- در تشخیص نشانه‌های غیرکلامی همچون تفسیر حالات چهره، وضعیت بدن یا لحن صدای دیگران مشکل دارد.
مقاله درمان اوتیسم را از اینجا بخوانید
الگوهای رفتاری و نشانه اختلال طیف اوتیسم
یک کودک یا بزرگسال مبتلا به اختلال طیف اوتیسم ممکن است الگوهای رفتاری، علایق یا فعالیت‌های محدود و تکراری داشته باشد. در ادامه به برخی از این موارد اشاره شده است.
- حرکات تکراری مانند تکان دادن خود، چرخیدن یا تکان دادن دست را انجام می‌دهد.
- فعالیت‌هایی را انجام می‌دهد که می‌تواند باعث آسیب به خود شود، مانند گاز گرفتن یا ضربه زدن به سر.
- روال یا روتین خاصی دارد و با کوچکترین تغییر دچار آشفتگی می‌شود.
- مشکلاتی در هماهنگی یا الگوهای حرکتی عجیب دارد، مانند دست و پا چلفتی بودن یا راه رفتن روی انگشتان پا. همچنین زبان بدن آنها نیز متفاوت از دیگران است.
- مجذوب جزئیات یک شی می‌شود. مثلا لاستیک‌های یک ماشین اسباب بازی؛ اما هدف یا عملکرد کلی شی را درک نمی‌کند.
- حساسیت غیر طبیعی به نور، صدا یا لمس کردن دارد؛ اما ممکن است نسبت به درد یا دمای بالا و پایین بی تفاوت باشد.
- بازی‌های تخیلی انجام نمی‌دهد.
- یه شدت بر روی یک شی یا یک فعالیت خاص تمرکز میکند.
- در غذا خوردن سخت گیر است. ممکن است فقط چند مدل غذا دوست داشته باشد.
اختلال طیف اوتیسم چیست؟
اختلال طیف اوتیسم (Autism Spectrum Disorder) یا ASD، یک اختلال رشدی عصبی است که باعث می‌شود فرد مبتلا مشکلاتی در تعاملات اجتماعی و ارتباط با دیگران داشته باشد. این اختلال همچنین شامل الگوهای رفتاری محدود و تکراری است. اصطلاح «طیف» در اختلال طیف اوتیسم به گستردگی علائم و شدت این اختلال اشاره دارد.
این اختلال در اوایل کودکی آغاز و در نهایت باعث ایجاد مشکلاتی در عملکرد اجتماعی، تحصیلی، کاری و … فرد می شود. اغلب کودکان در سال اول علائم اوتیسم را نشان می‌دهند. البته تعداد کمی از کودکان در سال اول به طور طبیعی رشد می‌کنند و پس از آن بین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی پسرفت می کنند و علائم اوتیسم در آنها پدیدار می‌شود.
نقاط عطف رشد در کودکان
تمام کودکان همزمان با رشد خود، رفتارها و مهارت‌هایی را یاد می‌گیرند. با اینکه کما بیش سرعت این یادگیری از کودکی به کودک دیگر متفاوت است، اما مراحل رشد مشخصی وجود دارند که انتظار می‌رود نوزادان و کودکان خردسال در سنی مشخص آن مراحل را پشت سر بگذارند و به مهارت‌های ویژه آن سن دست یابند. مانند سینه خیز رفتن، چهار دست و پا رفتن و راه رفتن.
اگر سرعت رشد یک نوزاد متفاوت از دیگران باشد یا تفاوت‌های قابل توجهی در نحوه رشد او در مقایسه با دیگر کودکان همسن وجود داشته باشد، بهتر است کودک مورد بررسی دقیق قرار بگیرد. اگرچه این مسئله لزوما به این معنا نیست که مشکلی وجود دارد زیرا عوامل متعددی می‌توانند بر رشد یک نوزاد تأثیر بگذارند.
شما می‌توانید برای اطلاعات از دوره های مهارت زندگی سالم کودکان از بدو تولد تا ۱۲ سال در مجموعه روانشناسی وفور روی لینک کلیک کنید
علائم اوتیسم چیست و اتیسم را چگونه تشخیص دهیم؟
از آنجایی که آزمایش خاصی برای تشخیص اوتیسم وجود ندارد، تشخیص این اختلال معمولاً بر اساس مشاهده رفتار و مصاحبه بالینی صورت می‌گیرد. موارد زیر در تشخیص اوتیسم مد نظر قرار می‌گیرند:
- مشاهده رفتار کودک در تعامل با والدین، همسالان و محیط
- بررسی الگوهای بازی، فعالیت‌ها و علایق کودک
- ارزیابی مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و زبانی
- غربالگری رفتارها و الگوهای تکراری و محدود
- بررسی واکنش به محرک‌های حسی و آستانه تحمل کودک
- مصاحبه با والدین در مورد تاریخچه رشد و رفتار کودک
- استفاده از تست هایی مانند گیلیام، ADOS و ADI
علائم اختلال طیف اوتیسم
همانطور که گفتیم برخی از کودکان، علائم اختلال طیف اوتیسم را در اوایل دوران نوزادی نشان می‌دهند؛ علائمی همچون کاهش تماس چشمی، عدم پاسخ به نام خود یا بی تفاوتی به مراقبین. سایر کودکان ممکن است در چند ماه یا چند سال اول زندگی به طور طبیعی رشد کنند، اما ناگهان گوشه‌گیر یا پرخاشگر شوند یا مهارت‌های زبانی خود را از دست بدهند. این علائم معمولا در سن ۲ سالگی دیده می‌شود.
هر کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم احتمالاً دارای یک الگوی رفتاری منحصر به فرد و سطح شدت متفاوت است. به طور مثال برخی از کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم در یادگیری مشکل دارند و برخی هوش کمتر از میانگین دارند. سایر کودکان مبتلا به این اختلال از هوش متوسط به بالایی برخوردارند. آنها به سرعت یاد می‌گیرند، اما در برقراری ارتباط و به کار بردن آموخته‌هایشان در زندگی روزمره و سازگاری با موقعیت‌های اجتماعی به مشکل برمی‌خورند.
به دلیل اینکه هر کودک علائم منحصر به فردی دارد گاهی اوقات تشخیص شدت این علائم ممکن است دشوار باشد. در زیر به برخی از علائم رایج که توسط افرادی که دارای اختلال طیف اوتیسم هستند نشان داده شده است می پردازیم.
علائم اوتیسم به تفیک سن
برخی علائم اختلال طیف اوتیسم را می توان براساس سن مشخص کرد. نکته مهم اینکه در تمامی این سنین، امکان پسرفت در مهارت‌هایی که قبلا آموخته شد وجود دارد.
علائم اوتیسم در ۳ ماهگی
ازعلائم هشدار دهنده اوتیسم در این مرحله عبارتند از:
- به دست و پای خود علاقه‌ای نشان نمی‌دهد
- لبخند نمی‌زند
- صدای بچگانه از خود در نمی‌آورد.
- اشیا را در دست نمی‌گیرد
- تلاش نمی‌کند تا اشیا را در دهان خود قرار دهد
علائم اوتیسم در ۶ ماهگی
در حدود ۶ ماهگی، کودک باید در مورد دنیای اطراف خود کنجکاو باشد و از دست و دهان خود برای بررسی اشیاء اطراف استفاده کند. او باید بازیگوش باشد، بخندد و به احساسات شما پاسخ دهد. در این مرحله، کودک شما باید حتی شروع به برقراری ارتباط کلامی، از جمله تشخیص نامها و نه گفتن کند. علائم هشدار دهنده اوتیسم در این مرحله عبارتند از:
- به محبت فیزیکی و بغل کردن تمایلی نشان نمی‌دهد
- نمی‌خندد
- به احساسات و صداها پاسخ نمی‌دهد
- نمی‌توان کودک را آرام کرد
- کودک در غلت زدن، بالا گرفتن سر و نشستن مشکل دارد
- در بازی‌های ساده شرکت نمی‌کند
- غر نمی‌زند
علائم اوتیسم در ۱۲ ماهگی یا یک سالگی
در حدود یک سالگی، وقتی او را ترک می‌کنید گریه میکند و در حضور غریبه‌ها کمی ناراحت است. او باید حضور شما را متوجه شود، بازی کند و از کلمات و راه‌های ارتباطی دیگر استفاده کند. علائم هشدار دهنده اوتیسم در این مرحله عبارتند از:
- پرخوری میکند.
- تأخیرهای فیزیکی دارد. مثلا نمی‌تواند حتی با کمک والدین خود بایستد یا نمی‌تواند چهار دست و پا راه برود.
- به چیزهایی که می‌خواهد مثل غذا یا اسباب بازی اشاره نمی‌کند.
- قادر به دست دادن و ارتباطات فیزیکی دیگر نیست
- در بازی‌هایی مانند پنهان کردن اسباب بازی‌ها شرکت نمی‌کند. برای مثال، سعی نمی‌کند به دنبال چیزی بگردد که شما پنهان کرده‌اید.
- قادر به بیان کلمات جداگانه‌ای مانند بابا و مامان نیست.
علائم اوتیسم در ۲ سالگی
زمانی که کودک حدودا ۲ ساله می‌شود، باید مستقل‌تر شود و از همراهی و تعامل با سایر بچه ها لذت ببرد. مهارت‌هایی مانند بهبود ارتباط کلامی، تشخیص رنگ‌ها و اشکال و توانایی بازی‌های واقعی و تخیلی باید شروع به رشد کنند. علائم هشدار دهنده اوتیسم در این مرحله عبارتند از:
- نمی‌تواند عبارت دو کلمه یا را بیان کند.
- کمتر از ۱۵ کلمه بلد است.
- در پیروی از دستورالعمل‌های اساسی مشکل دارد.
- از فعالیت‌ها یا حرف دیگران تقلید نمی‌کند.
- نمی‌داند چگونه با مسواک، شانه، ظروف غذا خوری یا تلفن اسباب بازی کار کند یا بازی کند.
- ممکن است تا ۱۸ ماهگی نتواند راه برود یا فقط روی نوک پا راه برود.
علائم اوتیسم در ۳ سالگی
در ۳ سالگی کودک باید تعامل با دیگران، باید رفتارهای اجتماعی مناسب را درک کند. کودک اکنون باید کمی مستقل باشد و احساسات متفاوتی را تجربه کند. او باید از اعداد و اشیاء خاص استفاده کند و بتواند «تظاهر کند» و بازی کند. علائم هشدار دهنده اوتیسم در این مرحله عبارتند از:
- از تماس چشمی با دیگران پرهیز میکند.
- هیچ علاقه‌ای به بازی‌های تخیلی ندارد.
- به بازی با اسباب بازی یا حتی کودکان دیگر تمایل ندارد.
- حتی با استفاده از عبارات کوتاه نمی‌تواند صحبت کند.
- گفتارش نامفهوم و همراه با آب دهان است یا درک آن دشوار است.
- در ترسیم شکلی مانند دایره مشکل دارد.
- نمی‌تواند با اسباب بازی‌ها یا اشیاء ساده کار کند.
- با جدایی از والدین یا مراقب دچار مشکل شدید می‌شود
علائم اوتیسم خفیف
افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم خفیف، با اینکه برخی نشانه‌های اوتیسم را دارند، اما توانایی برقراری ارتباط و تعامل اجتماعی را نیز دارند. هرچند این توانایی‌ها ممکن است محدود باشند. این افراد مهارت‌های زبانی و گفتاری دارند، ولی ممکن است در برخی جنبه‌ها مشکل داشته باشند. همچنین الگوها و علایق محدود و تکراری از ویژگی‌های این افراد است. گاهی رفتارها و حرکات تکراری از خود نشان می‌دهند و در تنظیم هیجانات و واکنش‌های عاطفی مناسب، مشکل دارند. برخی مشکلات حسی و حواس پرتی نیز در آنها دیده می‌شود. اما به طور کلی، توانایی کنار آمدن با محیط را دارند و نیاز کمتری به حمایت در مقایسه با افراد مبتلا به اوتیسم سطح ۲ و ۳ دارند.
علائم مشترک اوتیسم
با وجود تفاوت بین علائم سه سطح اوتیسم، شباهت‌هایی نیز وجود دارد. افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم مشکلاتی در تعاملات و مهارت‌های اجتماعی، ارتباطات و مهارت‌های زبانی، الگوهای رفتاری محدود و تکراری و علایق غیرعادی دارند. آنها ممکن است در پردازش حسی مشکل داشته باشند، که می‌تواند منجر به حساسیت بیش از حد یا حساسیت پایین نسبت به برخی محرک‌های خاص شود. آنها همچنین ممکن است در عملکردهای اجرایی و شناختی ضعف نشان دهند که می‌تواند بر توانایی آنها در برنامه‌ریزی، سازماندهی و تکمیل وظایف تأثیر بگذارد. علاوه بر این، افراد مبتلا به ASD ممکن است با تغییرات مشکل داشته باشند و زمانی که روال معمول زندگی آنها مختل می شود ناراحت یا مضطرب شوند.
علائم اوتیسم در بزرگسالان
اوتیسم در بزرگسالان ممکن است علائم متفاوتی نسبت به کودکان داشته باشد و حتی بسیاری از بزرگسالان یاد می‌گیرند که با این علائم زندگی کنند و این موضوع تشخیص اختلال را سخت‌تر کند. برای یک فرد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم که در دوران کودکی تشخیص داده نشده است، دریافت تشخیص در آینده ممکن است مفید باشد زیرا می‌تواند دسترسی بهتری به خدمات داشته باشد.
علائم شایع اوتیسم در بزرگسالان عبارتند از:
- درک اینکه دیگران چه فکر یا احساسی دارند برای آنها سخت است.
- در موقعیت‌های اجتماعی بسیار مضطرب می شوند.
- دوست یابی برای این افراد سخت است و ترجیح می‌دهند تنها باشند.
- این افراد از نظر دیگران ممکن است رک و بی ادب و به نظر برسند.
- بیان احساسات برای این افراد سخت است.
- ممکن است معنای طعنه و کنایه‌ها را متوجه نشوند.
- هر روز یک روال مشابه دارند و از تغییر این روال بسیار آشفته می‌شوند.
ممکن است علائم دیگری نیز وجو داشته باشد، مانند:
- عدم درک از عرف جامعه.
- از تماس چشمی اجتناب می‌کنند.
- یا به افراد بسیار نزدیک می‌شوند و یا بالعکس، از لمس کردن دیگران بسیار ناراحت می‌شوند.
- توجه به جزئیات کوچک، الگوها، بوها یا صداهایی که دیگران متوجه آنان نمی‌شوند.
- علاقه بسیار شدید به موضوعات یا فعالیت‌های خاص دارند.
- برنامه ریزی دقیق قبل از انجام کارها
تفاوت علائم اوتیسم در زنان و مردان
اوتیسم گاهی اوقات می‌تواند در زنان و مردان متفاوت باشد.
زنان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم:
- ممکن است علائم اوتیسم را پنهان کنند تا پذیرفته شوند.
- ساکت‌تر باشند و احساسات خود را پنهان کنند.
- به نظر می‌رسد که با موقعیت‌های اجتماعی بهتر کنار می‌آیند.
- کمتر از مردان رفتارهای تکراری از خود نشان می‌دهند.
به طور کل برای زنان سخت تر است که بگویند مبتلا به اختلال طیف اوتیسم هستند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
نوزدان با سرعت منحصر به فرد خود رشد میکند و ممکن است در بعضی مواقع لزوما رشد آنان منطبق با دیگر کودکان نباشد. با این حال کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم معمولاً برخی از علائم تاخیر در رشد را قبل از ۲ سالگی نشان می‌دهند.
اگر در مورد رشد فرزندتان نگران هستید یا مشکوک هستید که فرزندتان ممکن است مبتلا به اختلال طیف اوتیسم باشد، متخصصان موسسه روانشناسی وفور در خدمت شما هستند.
علائم اختلال طیف اوتیسم اغلب در اوایل رشد ظاهر می‌شوند، زمانی که تاخیرهای آشکاری در مهارت‌های زبانی و تعاملات اجتماعی وجود دارد. از جمله اینکه:
- کودک تا ۶ ماهگی لبخند نمی‌زند یا ابراز خوشحالی نمی‌کند.
- تا ۹ ماهگی خبری از صداها یا حالات چهره مختلف نیست.
- تا ۱۲ ماهگی صداهای کوکانه در نمی‌آورد یا اصطلاحا غان و غون نمی‌کند.
- تا ۱۴ ماهگی سر و دست خود را تکان نمی‌دهد.
- تا ۱۶ ماهگی کلمه‌ای را جدا و به طور کامل ادا نمی‌کند.
- تا ۱۸ ماهگی بازی‌های تخیلی انجام نمی‌دهد.
- تا ۲۴ ماهگی یک عبارت دو کلمه‌ای را نمی‌تواند ادا کند.
- یا اینکه در هر سنی مهارت‌های زبانی یا مهارت‌های اجتماعی را که پیش از این یاد گرفته است فراموش میکند.
نگارنده:
آقای انصار خوگر کارشناس ارشد سلامت روان
ویراستار علمی:
خانم گلاره صابر مجیدی، رواندرمانگر و کاندیدای دکتری تخصصی روانشناسی
راه‌های تماس با ما:
