بحران هویت چیست؟ ۲۰ دلیل شکل گیری بحران هویت
بحران هویت در اصطلاح روانشناسی به وضعیتی اشاره دارد که فرد با احساس عدم تطابق بین هویت و انتظارات خود یا ارزش‌های اجتماعی مواجه می‌شود. این بحران معمولاً با عدم قبولی هویت فردی، اضطراب، افسردگی و گاهی اوقات رفتارهای خودکشی همراه است. این موضوع می‌تواند ناشی از فشارهای اجتماعی، تضادهای فرهنگی یا دیگر عوامل روانشناختی باشد. در ادامه این مقاله به سوال بحران هویت چیست به صورت جامع اشاره می‌کنیم.
معرفی بحران هویت
بحران هویت ممکن است از تضاد بین ارزش‌ها، باورها و انتظارات فرد با محیط اجتماعی، فرهنگ، یا تحولات شخصیتی ناشی شود. این احساس عدم تطابق ممکن است به دنبال تغییرات زندگی، رویدادهای تراژیک یا تجربه ناهماهنگی در ارتباطات فردی با دیگران پدید آید. از راهکارهای مدیریت بحران هویت شامل مشاوره روانشناختی، خودشناسی، تعیین اولویت‌ها و ایجاد انطباق با تغییرات محیطی می‌باشد.
برای مدیریت بحران هویت، ممکن است نیاز باشد که فرد روی مهارت‌های مقابله با استرس، ارتقاء احترام به خود و تقویت روابط اجتماعی تمرکز کند. همچنین، مشاوره روانشناختی و دریافت پشتیبانی و حمایت از دیگران نیز می‌تواند در پیشگیری از تشدید بحران هویت و بهبود وضعیت روانی کمک کننده باشد.
شکل گیری بحران هویت به چه دلیل است؟
شکل‌گیری بحران هویت می‌تواند به دلایل مختلفی برگردد. برخی از این دلایل عبارتند از:
- تضاد بین انتظارات دیگران و انتظارات شخصی: فرد ممکن است تحت فشار اجتماعی قرار گیرد و احساس کند که باید به انتظارات دیگران پاسخ دهد، در حالی که ارزش‌ها و انتظارات شخصی خود را درک نمی‌کند.
- تغییرات زندگی: رویدادهای مهم مانند انتخاب شغل، ازدواج، جدایی، مهاجرت و… می‌توانند باعث تغییرات در هویت فردی شوند و احساس عدم تطابق ایجاد کنند.
- نوعی بیماری روانی: مشکلات روانی مانند افسردگی، اضطراب، اختلالات شخصیتی و… می‌توانند باعث شکل‌گیری بحران هویت شوند.
- تضادهای فرهنگی: زندگی در محیط‌های فرهنگی مختلف و تضادهای ارزشی و فرهنگی می‌تواند باعث احساس عدم تطابق و بحران هویت شود.
- تجربه رویدادهای تراژیک: رویدادهای تلخ و تراژیک مانند از دست دادن عزیزان، تجربه بی‌عدالتی و… می‌توانند تأثیرات عمیقی روی هویت فردی داشته باشند و باعث بحران هویت شوند.
- فشارهای اجتماعی: فرد ممکن است در محیط‌هایی که فشارهای اجتماعی قوی وجود دارد، احساس کند که باید به انتظارات اجتماعی پاسخ دهد و این منجر به تعارض با هویت شخصی و ایجاد بحران هویت شود.
- تغییرات در دوره‌های زندگی: هر فرد در طول زندگی با تغییراتی در مراحل مختلف مواجه می‌شود مانند دوره بزرگسالی، ازدواج، پدر و مادر شدن، و ورود به مرحله سالخوردگی که این تغییرات می‌توانند باعث شکل‌گیری بحران هویت شوند.
- نقش محیط خانوادگی: روابط خانوادگی و نقش والدین در پذیرش و پشتیبانی از هویت فردی می‌تواند بر توسعه هویت و ایجاد بحران هویت تأثیرگذار باشد.
- تضاد بین هویت مطلوب و هویت واقعی: احساس تضاد بین تصور فرد از یک هویت مطلوب و واقعیت هویت فعلی می‌تواند باعث بحران هویت شود.
- انتخاب‌های زندگی: انتخاب‌هایی که فرد در زندگی انجام می‌دهد، مانند تحصیلات، شغل، روابط عاطفی و… می‌توانند تأثیرات عمیقی بر هویت او داشته باشند و در صورت عدم تطابق با انتظارات و ارزش‌های شخصی بحران هویت ایجاد کنند.
۲۰ علائم بحران هویت
علائم بحران هویت ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- احساس عدم اطمینان و تردید درباره هویت فردی.
- احساس ناراحتی، اضطراب، یا افسردگی.
- احساس تنش و فشار زیاد.
- دچار شدن به احساسات خودکشی یا بی‌اعتنایی به زندگی.
- عدم قابلیت تصمیم‌گیری و شک‌وشبه در مواجهه با تصمیمات مهم زندگی.
- اختلال در روابط اجتماعی و خودانگاره.
- احساس تضاد بین هویت مطلوب و هویت واقعی.
- دچار شدن به احساس بی‌انگیزگی و عدم انگیزه برای فعالیت‌های روزمره.
- دچار شدن به احساس عدم ارتباط با خود و احساس گمراهی درباره کیستند.
- دچار شدن به مشکلات در عملکرد تحصیلی یا شغلی.
- تغییرات در رفتار و شخصیت فرد، مانند مصرف مواد مخدر، خودکشی، یا خشونت علیه خود و دیگران.
- دچار شدن به مشکلات خواب و اضطراب‌های مربوط به خواب.
- احساس اضطراب و استرس در مواقع تصمیم‌گیری.
- احساس عدم تطابق با انتظارات دیگران و اجتماعی.
- تغییرات در روابط عاطفی، احساس عدم ارتباط با دیگران یا انزوا.
- احساس عدم موفقیت و شکست در زندگی.
- داشتن افکار منفی درباره خود و ترس از پذیرش واقعیت‌ها.
- تغییرات در عادات و سبک زندگی، مانند خوردن وزن، خواب و بیداری، ورزش، و سلامتی.
- داشتن احساس بی‌معنا بودن زندگی و عدم احساس رضایت و خوشبختی.
- دچار شدن به اضطراب و نگرانی درباره آینده و عدم استقرار در زندگی.
بحران هویت در نوجوانان و مشخصه آن
بحران هویت در نوجوانی به عنوان یک مرحله مهم در توسعه شخصیت و هویت فردی شناخته می‌شود. در این دوره، نوجوانان با چالش‌ها و تغییرات فیزیکی، شخصیتی، و اجتماعی روبرو می‌شوند که می‌تواند باعث تضاد و تردید درباره هویت شخصی آن‌ها شود.
در عین حال باید توجه داشته باشیم که نوجوانی زمان کسب هویت بوده و هویت یابی دستاورد مهم این دوره و گامی مهم به سوی بزرگسال شدن است. از این رو دچار شدن به بحران هویت و تلاش برای به دست آوردن آن یکی از مراحل رشد روانی، اجتماعی فرد و بخشی از روند رشد طبیعی است. بحران هویت در نوجوانی، به این معناست که او دچار سردرگمی و پریشانی می‌شود و هنوز نمی‌داند چه اهداف و ارزش‌هایی را در زندگی خود باید دنبال کند.
مارسیا با توجه به فعالیت‌های نوجوان در مسیر هویت یابی ، الگوی کاملی از مراحل و انواع هویت را ارائه داده است. او با توجه به دو مفهوم کاوش و تعهد (کاوش نوجوان در دست یافتن به هویت منحصر بفرد خود و متعهد شدن به آن) ۴ مرحله را تعریف می‌کند که نوجوان در مسیر هویت‌یابی خود از آن‌ها گذر می‌کند:
- پرا کندگی یا ابهام هویت: این اولین مرحله از رشد هویت در دوران نوجوانی است. نوجوان زمانی در وضعیت ابهام هویت قرار می گیرد که تعهدی نداشته باشد یا در حال بررسی گزینه‌هایی باشد که به او ارائه می‌شود. در این مرحله نوجوان ، اصول و باورهای مشخصی برای خود ندارد. دوره‌ای که در آن نوجوان هنوز بحران یا متعهد شدن به چیزی را تجربه نکرده است.
- هویت زودرس یا ضبط هویت: دوره‌ای که در آن نوجوان بدون جست و جو و کاوشی، بر اساس خواسته‌های والدین یا مرجع قدرتی دیگر عمل می‌کند به عبارت دیگر او هویت حاضر شده‌ای را که سایرین برایش آماده کرده‌اند، به عنوان هویت خود انتخاب می‌کند.
- وقفه هویت یا هویت دیر رس: دوره‌ای که نوجوان هنوز تصمیم‌گیری نکرده و آن را به تعویق می‌اندازد ولی به تمام مسائل اطراف خود توجه کامل دارد و در جست و جوی هویت خود است . مرحله‌ای از کاوش فعال همراه با تعهد کم به یک هویت خاص.
- کسب هویت یا هویت موفق: دوره‌ای که نوجوان در نهایت هویت خویش را یافته و آن را کسب کرده است. در این هنگام است که دیگر او می‌تواند در حوزه‌های شغلی، مذهبی، سیاسی و روابط خود تصمیم‌گیری کند.
برخی از مشخصات بحران هویت در نوجوانی عبارتند از:
- جستجو برای شناخت خود: نوجوانان ممکن است با جستجویی فعال برای شناخت خود و انتظارات دیگران درباره آن مواجه شوند.
- تعارضات در زمینه شغلی و تحصیلی: انتخاب مسیر شغلی و تحصیلی و احساس تضاد بین آن با انتظارات خانواده و جامعه می‌تواند بر بحران هویت نوجوانان تأثیرگذار باشد.
- افزایش نیاز به استقلال: نوجوانان در این دوره به دنبال استقلال بیشتر از خانواده و تعیین هویت مستقل از آن‌ها هستند که می‌تواند باعث تضادهایی در روابط خانوادگی شود.
- جنبه‌هایی از هویت جنسی: نوجوانان ممکن است در این دوره با تشکیل هویت جنسی و شناخت جنسیتی خود مواجه شوند که می‌تواند باعث تردید و تضاد شود.
- اضطراب و استرس: تغییرات فیزیکی و روانی، فشارهای اجتماعی، و تغییرات در روابط با همسالان ممکن است باعث افزایش اضطراب و استرس در نوجوانان شود..
نقش خانواده در بحران هویت
خانواده می‌تواند با ارائه پشتیبانی و تأیید به فرد در مسیر شناخت هویت و قبول هویت او کمک کند. این احساس از تأیید و پذیرش می‌تواند باعث افزایش اعتماد به نفس و ارزشمندی شخصی شود. خانواده با ارائه الگوهای هویتی و ارزش‌های خود، می‌تواند به فرد کمک کند تا هویت خود را تعیین کند و به خود هویتی قوی‌تری بپذیرد. خانواده می‌تواند برای فرد فضایی را فراهم کند که او بتواند در آن به شناخت خود بپردازد و با تجربه‌های مختلف، هویت خود را شکل دهد. محیط خانوادگی می‌تواند تأثیراتی بر هویت فردی داشته باشد، از جمله الگوهای رفتاری، ارزش‌ها، و باورهای فرهنگی که می‌توانند باعث تأثیر در هویت فردی شوند.
فضای ارتباطی سالم در خانواده می‌تواند به فرد کمک کند تا احساس رضایت و ارتباط معنوی با دیگران تجربه کند و این می‌تواند از افزایش بحران هویت در فرد جلوگیری کند. خانواده می‌تواند فرد را تحریک کند تا به بررسی و شناخت عمیق‌تری از خود بپردازد، تا فرد درک بهتری از هویت و ارزش‌های خود پیدا کند و از این طریق به تقویت هویت فردی و جلوگیری از بحران هویت کمک کند.
خانواده می‌تواند با ایجاد فضایی انعطاف‌پذیر و بدون تنبلی، به فرد اجازه دهد که با تجربه‌های مختلفی روبرو شود و هویت خود را شکل دهد. همچنین خانواده می‌تواند با ارائه راهنمایی، پشتیبانی و مشاوره به فرد کمک کند تا با تحولات و چالش‌های هویتی خود کنار بیاید و راه‌های مدیریتی برای پیشرفت هویتی خود را بیابد.
درمان بحران هویت
بحران هویت قابل درمان است و می‌تواند از طریق مشاوره روانشناختی، مشاوره خانواده و در برخی موارد دارو درمانی مدیریت شود. درمان بحران هویت معمولاً شامل این موارد می‌شود:
- مشاوره روانشناختی
مشاوره با یک متخصص روانشناسی می‌تواند به فرد کمک کند تا فرایند شناخت خود و تغییر الگوهای رفتاری ناپسند را آغاز کند. این مشاوره می‌تواند به فرد کمک کند تا بهبودی در هویت فردی و افزایش اعتماد به نفس داشته باشد.
- مشاوره خانواده
در برخی موارد، مشاوره خانواده می‌تواند به فرد کمک کند تا روابط خانوادگی را بهبود بخشد و از این طریق، تأثیر مثبتی بر هویت فردی داشته باشد.
- مداخله درمانی
در برخی موارد، نیاز به مداخله درمانی برای مدیریت عوارض جسمی یا روانی بحران هویت ممکن است و مصرف داروها توسط پزشک متخصص ممکن است برای برطرف کردن علائم اضطراب یا افسردگی کمک کننده باشد.
- ایجاد مهارت‌های مدیریت استرس
آموزش مهارت‌های مدیریت استرس می‌تواند به فرد کمک کند تا با چالش‌های روزمره و تغییرات زندگی بهتر کنار بیاید و از تأثیرات منفی بر هویت خود دفاع کند.
به طور کلی، بحران هویت قابل درمان است و با مشاوره و پشتیبانی مناسب، افراد می‌توانند به تسلط بیشتری بر هویت و زندگی خود برسند.
روش کاهش بحران هویت
برای کاهش بحران هویت و تسلط بر آن، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
خودشناسی
بررسی و شناخت عمیق‌تر از خودتان، ارزش‌ها، عقاید، و اهدافتان می‌تواند به شما کمک کند تا هویت خود را بهتر درک کنید و از تضادها و تردیدهایی که ممکن است وجود داشته باشد، عبور کنید.
تقویت اعتماد به نفس
توسعه اعتماد به نفس و افزایش اعتماد به توانایی‌ها و قابلیت‌های خود می‌تواند به شما کمک کند تا با اطمینان بیشتری به هویت خود پایبند باشید و از تردیدها رهایی یابید.
ارتباط با دیگران
برقراری ارتباطات سالم و مثبت با دیگران، از جمله خانواده، دوستان، و همکاران، می‌تواند احساس تعلق و پذیرش را افزایش داده و به شما کمک کند تا از تنهایی و ایزوله بودن جلوگیری کنید.
توسعه مهارت‌های مدیریت استرس
آموزش مهارت‌های مدیریت استرس، از جمله تمرینات تنفسی، مدیتیشن، و یوگا، می‌تواند به شما کمک کند تا با فشارها و تنش‌های روزمره بهتر کنار بیایید و از تأثیرات منفی بر هویت خود دفاع کنید.
تغییر الگوهای فکری
شناخت و تغییر الگوهای فکری ناپسند، از جمله فکرهای منفی و افکار خودکاستی، می‌تواند به شما کمک کند تا از تردیدها و تضادهای هویتی دوری کنید و به هویت مثبت و سازنده‌ای برسید.
مشارکت در فعالیت‌های خودشناسی
شرکت در فعالیت‌ها و مواردی که به شما کمک می‌کنند خودتان را بیشتر بشناسید، می‌تواند به شما انگیزه و اعتماد به نفس بیشتری بدهد و از بحران هویتی جلوگیری کند.
عوارض بحران هویت در نوجوانی
تردیدها و تضادهای درونی درباره هویت می‌تواند باعث ایجاد افسردگی و اضطراب در نوجوان شود. بحران هویت ممکن است باعث مشکلات در روابط اجتماعی و خانوادگی نوجوان شود، از جمله اختلافات با والدین و مشکلات در روابط با همسالان. نوجوانی یک دوره مهم در تحصیلات است و بحران هویت ممکن است باعث کاهش تمرکز و عملکرد تحصیلی نوجوان شود. برخی از نوجوانان به دنبال پیدا کردن هویت خود ممکن است به رفتارهای خطرناک، مانند مصرف مواد مخدر یا رفتارهای خشن، روی آورد. تردیدها و تضادهای درباره هویت می‌تواند باعث ایجاد اضطراب و نگرانی درباره آینده نوجوان شود، از جمله نگرانی‌ها در مورد تحصیلات، شغل، و روابط آینده.
بعضی از نوجوانان ممکن است به دلیل بحران هویت به انزوا و ایزوله شدن از دیگران روی آورند و از روابط اجتماعی و رفاه نسبی جامعه فاصله بگیرند. به طور کلی، بحران هویت در نوجوانی می‌تواند به عوارض متنوعی بر روی روانی و اجتماعی نوجوانان منجر شود که نیاز به مشاوره و پشتیبانی مناسب دارند.
ویراستار علمی:
خانم گلاره صابر مجیدی، رواندرمانگر و کاندیدای دکتری تخصصی روانشناسی
راه‌های تماس با ما:
