اعتماد به نفس در کودکان، ۸ روش افزایش اعتماد به نفس کودک
دوران کودکی به‌عنوان سنگ بنای دورۀ نوجوانی و بزرگسالی، نقشی اساسی را در زندگی افراد ایفا می‌کند. اعتماد به نفس در کودکان می‌تواند به آنها کمک کند که باور داشته باشند که در مواجهه با چالش‌های زندگی خود مثل روابط دوستانه، رسیدن به خواسته‌ها و… می‌توانند کارآمد باشند.
اعتماد به نفس چیست؟
نگاهی که هر فرد، به مهارت‌ها و توانایی‌های خود دارد؛ میزان اعتماد به نفس فرد را نشان می‌دهد. اعتماد به نفس، به‌‌این معنا است که فرد با توجه به درک واقع بینانه از توانایی‌های خود، باور دارد که می‌تواند با چالش‌های زندگی مواجه شود و بر اساس این باور در زندگی خود عمل می‌کند. اما معمولاً میزان اعتماد به نفس در افراد به ندرت متناسب با توانایی های واقعی در آنها است و تصورات افراد از توانایی هایشان، سطح اعتماد به نفس آنان را مشخص می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که اعتماد به نفس برای سلامتی و رفاه روانی مهم است.
ویژگی‌های افراد با اعتماد به نفس پایین:
اغلب ویژگی‌های زیر، در افرادی که اعتماد به نفس پایینی دارند؛ دیده میشود:
- وجود شک و تردید زیاد در روابط بین فردی
- انفعال و مطیع بودن
- عدم اعتماد به دیگران
- باور به حقارت خود
- حساسیت به انتقاد
اعتماد به نفس در شرایط مختلف:
اعتماد به نفس افراد، در شرایط و موقعیت‌های مختلف، یکسان نیست. به طور مثال ممکن است، افراد در برخی زمینه‌ها، مانند تحصیلات، اعتماد به نفس زیادی داشته باشند، اما در موارد دیگر مانند روابط اجتماعی، عاطفی، کاری و … سطح پایینی از اعتماد به نفس را تجربه کنند. کودکان نیز در شرایط مختلف سطوح متفاوتی از اعتماد به نفس را به نمایش می‌گذارند. آنها ممکن است در جمع خانواده از اعتماد به نفس بالایی برخوردار باشند، در عین حال در جمع دوستان و همسالان خود سطح پایینی از اعتماد به نفس را تجربه کنند.
عوامل موثر در پایین بودن اعتماد به نفس در کودکان
- فضای رشدی عاری از حمایت
- قضاوت و انتقاد تحقیرآمیز توسط مراقبین اولیه
- ترس از شکست
- کمال طلبی والدین
راه‌های افزایش اعتماد به نفس:
- شناخت نقاط قوت خود و تأکید بر آنها
- توجه به تلاش‌ها و پیشرفت‌ها و پراهمیت شمردن آنها
- رفتاری توأم با شفقت و مهربانی با خود در هنگام مواجهه با شکست
- داشتن اهداف واقع بینانه و قابل دستیابی
- بیان مستقیم و محترمانۀ احساسات
- نپذیرفتن خواسته‌های غیر منطقی دیگران
افزایش اعتماد به نفس در کودکان
از آنجایی که محیط، نقش به سزایی در افزایش اعتماد به نفس کودکان دارد؛ کودکان با دریافت امنیت و نگرش مثبت از سوی بزرگسالان، امکان ابراز خود را به دست می‌آورند. در فضای امنی که کودکان به راحتی می‌توانند کنجکاو باشند؛ میل به یادگیری افزایش می‌یابد. افزایش میل به یادگیری، به نوبۀ خود تأثیر بسیار زیادی در تقویت اعتماد به نفس کودکان دارد. والدین، مربیان و معلمان از تأثیر گذارترین افراد در ایجاد و افزایش اعتماد به نفس در زندگی کودکان هستند. اغلب کودکان، با همراهی معلمان از طریق محیط تحصیلی و فضای آموزشی به درکی از توانمندی‌های خود می‌رسند و از این رو سطح اعتماد به نفس آنان، افزایش می‌یابد. دانش آموزانی که سطح اعتماد به نفس سالم‌تری دارند، آمادگی بیشتری برای مقابله با استرس‌های محیطی دارند. آنها از فضای مناسب‌تری برای توسعه مهارت‌های اجتماعی سالم بهره مند هستند.
نقش معلمان در ایجاد و افزایش اعتماد به نفس در کودکان
معلمان مدارس و مربیان در مهدهای کودک و آموزشگاه‌های مختلف می‌توانند در جهت افزایش اعتماد به نفس در دانش آموزان قدم‌های موثری بردارند. این فعالیت‌ها از طریق تکنیک‌های رفتاری و فعالیت‌های آموزشی میسر میشود. در ذیل به بخشی از این فعالیت‌ها می‌پردازیم:
اجتناب از انتقاد سختگیرانه
اجتناب معلمان از قضاوت انتقادی و مورد توجه قراردادن دستاوردهای دانش‌آموزان، در جهت افزایش اعتماد به نفس در آنها اهمیت ویژه‌ای دارد.
تعیین اهداف واقع بینانه
تشخیص و توجه به تفاوت‌های فردی موجود در سطح توانایی‌های یادگیری در میان دانش‌آموزان، در جهت تعیین اهداف واقع بینانه و قابل دسترس به معلمان کمک می‌کند. بر این اساس معلمان با توجه به توانمندی و علاقه دانش آموزان، فضای لازم جهت نیل به اهداف و موفقیت را در اختیار هریک از دانش آموزان، قرار می‌دهند. یک برنامه روتین و مشخص لزوما برای کلیه دانش آموزان کارایی نخواهد داشت.
فراهم آوردن محیط آموزشی دوستانه و ایجاد فرصت‌های برابر و مناسب برای مشارکت هر کودک
در فضایی دوستانه، محبت آمیز و دور از تحقیر و مقایسه، دانش‌آموزان تجربه رضایت و ارزشمندی دارند؛ این فضاها زمینه‌های ایجاد و افزایش اعتماد به نفس را در دانش آموزان فراهم می‌کند. محیط یادگیری دوستانه و عاری از قضاوت، که در آن معلمان بتوانند دانش آموزان خود را به صورت فردی بشناسند و با نقاط قوت و ضعف آنان آشنا شوند، تأثیرات به‌سزایی در جهت ایجاد و افزایش اعتماد به نفس در دانش آموزان دارد. معلمان همچنین با ابراز بازخورد مثبت خود به آنان، در ایجاد امنیت و القای ارزشمندی اثرگذارند. انتخاب فعالیت‌ها توسط خود دانش آموزان و ایجاد تجربه استقلال در آنها، به شناخت نقاط قوت و توانایی های آنها کمک می‌کند. این مهم در فضایی محقق میشود که دانش آموزان امکان انتخاب فعالیت‌هایشان را داشته باشند. دانش آموزانی که اعتماد به نفس بالایی دارند؛ با توجه به توانمندی‌های شناختی خود، عملکرد بهتری در فعالیت‌های روزمره دارند. این دانش آموزان با قرار گرفتن در شرایط چالش برانگیز تلاش بیشتری از خود نشان می‌دهند و معتقداند چالش‌ها، آنان را توانمندتر می‌سازد. دانش آموزان با اعتماد به نفس بالاتر، در به اشتراک گذاشتن ایده‌های خود با همسالان خود همراهی بیشتری دارند؛ که این موضوع قدمی دیگر، در جهت افزایش اعتماد به نفس در کودکان به حساب می‌آید.
شما می‌توانید برای اطلاعات از دوره های مهارت زندگی سالم کودکان از بدو تولد تا ۱۲ سال در مجموعه روانشناسی وفور روی لینک کلیک کنید
چگونگی شکل گیری اعتماد به نفس در کودکان
یکی از اساسی ترین پایه‌های ایجاد اعتماد به نفس درکودکان، خانواده و والدین هستند. از آنجایی که هدف نهایی والدین، پرورش فرزندانی با اعتماد به نفس، مستقل و توانمند در مقابل مسائل و مشکلات و چالش‌ها است، والدین باید نسبت به کیفیت محیطی که برای فرزندان مهیا می‌کنند؛ هشیار باشند. همانطور که می‌دانیم «عمل» مهم‌ترین نقش را در ایجاد اعتماد به نفس در کودکان دارد. این بدین معناست که هر بار که کودک عملی انجام می‌دهد؛ به شرط بازخورد مناسب از سوی والدین، قدمی مثبت در جهت افزایش اعتماد به نفس خود بر می‌دارد. کودکان به فرصت‌ها، مواجهه با چالش‌ها و حمایت‌های بسیاری از جانب والدین نیاز دارند تا مهارت‌ها، نگرش‌ها و دانش خود را تقویت کنند. لذا توجه به هر کدام از موارد زیر به افزایش اعتماد به نفس در کودکان کمک می‌کند:
- باز خورد مثبت هنگام بهبود مهارت‌ها
- چالش بر انگیز کردن فعالیت‌ها
- ایجاد انگیزه به صورت غیر مستقیم
- قدردانی در زمان انجام فعالیت‌های مثبت
- تنظیم محیط مناسب
- توانمند ساختن فرزندان از طریق آموزش دادن مهارت‌های زندگی به آنها
- برانگیختن میل به یادگیری در کودکان
- عدم قضاوت و مقایسه کردن آنها با دیگران
چگونگی عملکرد در کودکان با اعتماد به نفس بالا، نسبت به کودکان با اعتماد به نفس پایین
عملکرد کودکانی که اعتماد به نفس بالایی دارند؛ از کیفیت بالاتری برخوردار است. این کودکان نمرات بهتری در مدرسه کسب می‌کنند و آمادگی بیشتری برای آموزش مطالب جدید دارند. آنها از اشتباهاتشان نمی‌ترسند و بر تحقق رویاها و اهدافشان تمرکز می‌کنند؛ از فرایند یادگیری لذت بیشتری می‌برند و از همه مهمتر به تصمیمات خود احترام می‌گذارند.
نگارنده:
خانم مرضیه خطیر کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
ویراستار علمی:
خانم شکوه شیروانیان، کارشناس ارشد روانشناسی عمومی
منابع:
https://www.usf.edu/student-affairs/counseling-center/top-concerns/what-is-self-confidence.aspx#:~:text=Self%2Dconfidence%20is%20an%20attitude,assertively%2C%20and%20can%20handle%20criticism.
https://parenting.flinto.in/child-development/child-confidence
راه‌های تماس با ما:
